1. Nhận biết hà thủ ô đỏ

Hà thủ ô đỏ là cây thân thảo mềm, mọc quấn quanh vào nhau, mặt ngoài màu xanh tía, nhẵn, có vân. Lá mọc so le, cuống dài. Lá có hình tim thuôn dài, nhọn dần về đầu với kích thước trung bình dài khoảng 7 – 10cm và rộng 3 – 5cm.

Hà thủ ô cũng có hoa, thường mọc thành từng cụm nhỏ ở đầu ngọn hoặc kẽ lá. Hoa có màu trắng, kích thước nhỏ. Sau khi hoa tàn, quả sẽ hình thành với 3 cạnh, vỏ ngoài khô ráp và bên trong chứa hạt.

Bộ phận quan trọng nhất của cây hà thủ ô là những củ rễ phình to chứa nhiều dưỡng chất quý giá. Đây chính là phần được thu hoạch và sử dụng để làm thuốc mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.

Bộ phận quan trọng nhất của cây hà thủ ô là những củ rễ phình to chứa nhiều dưỡng chất quý

2. Hà thủ ô đỏ là gì?

Hà thủ ô đỏ có tên khoa học là Fallopia multiflora Thunb. ex Maxim, là một loại cây leo thân thảo lâu năm, thuộc họ rau răm (Polygonaceae). Cây mọc hoang ở các vùng núi phía Bắc Việt Nam, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc. Củ, dây và lá của cây được sử dụng làm thuốc trong Đông y.

Củ, dây và lá của cây được sử dụng làm thuốc trong Đông y

3. Các tác dụng của hà thủ ô đỏ đối với sức khỏe

Nhuận tràng

Anthraquinone và lecithin trong hà thủ ô đỏ mang đến hiệu quả kép trong việc kích thích nhu động ruột, làm mềm phân, giúp đại tiện dễ dàng hơn và giảm tình trạng khô cứng, rát buốt khi đi đại tiện, giúp vết thương mau lành, hạn chế nguy cơ tái phát.

Hà thủ ô đỏ kích thích nhu động ruột, giúp đại tiện dễ dàng

Bổ can thận

Hà thủ ô đỏ có chứa các chất flavonoid và stilbenoid có tác dụng chống viêm và tăng cường lưu thông máu, góp phần cải thiện chức năng gan, hỗ trợ thải độc cơ thể và thúc đẩy quá trình tái tạo tế bào gan.

Với những tác động tích cực lên gan và thận, hà thủ ô đỏ được xem như vị thuốc quý trong việc điều trị các bệnh lý liên quan như viêm gan, xơ gan, suy gan, viêm thận, suy thận.

Hà thủ ô đỏ hỗ trợ điều trị bệnh lý viêm gan

Tăng cường miễn dịch

Các hợp chất polysaccharide và lecithin đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích sản sinh tế bào miễn dịch, tăng cường hoạt động của các tế bào bạch cầu và nâng cao khả năng chống lại vi khuẩn, virus, nấm một cách hiệu quả.

Hà thủ ô đỏ kích thích sản sinh tế bào miễn dịch, nâng cao khả năng chống lại vi khuẩn

Hỗ trợ sức khỏe tim mạch

Hà thủ ô đỏ có chứa các chất phenolic và terpenoid có tác dụng làm giãn mạch máu, cải thiện lưu thông máu, giảm thiểu nguy cơ hình thành cục máu đông và giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.

Bên cạnh đó, các hợp chất phenolic trong hà thủ ô đỏ có khả năng chống oxy hóa mạnh, giúp trung hòa các gốc tự do – là thủ phạm gây tổn thương tế bào tim mạch, từ đó ngăn ngừa xơ vữa động mạch và các biến chứng tim mạch nguy hiểm.

Hà thủ ô đỏ ngăn ngừa xơ vữa động mạch và các biến chứng tim mạch nguy hiểm

Hỗ trợ chức năng thần kinh, não bộ

Alkaloid trong hà thủ ô đỏ khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp trung hòa các gốc tự do, bảo vệ tế bào thần kinh khỏi tổn thương. Do đó, hỗ trợ cải thiện trí nhớ, tăng cường khả năng tập trung.

Ngoài ra, saponin giúp tăng cường lưu thông máu lên não, hỗ trợ quá trình trao đổi chất, cải thiện tình trạng mất ngủ, giảm căng thẳng, lo âu, mang đến cho bạn giấc ngủ ngon và tinh thần sảng khoái.

Hà thủ ô đỏ có thể cải thiện trí nhớ, tăng cường khả năng tập trung

Ức chế trực khuẩn lao

Emodin và Physcion là hai hợp chất có khả năng ức chế mạnh mẽ sự sinh sản của trực khuẩn lao – tác nhân gây bệnh lao phổi. Bên cạnh tác dụng ức chế trực khuẩn lao, hà thủ ô đỏ còn kích thích sản xuất tế bào miễn dịch, nâng cao sức đề kháng của cơ thể và làm dịu cơn ho, long đờm, giảm tình trạng viêm nhiễm đường hô hấp.

Hà thủ ô đỏ có khả năng ức chế mạnh mẽ sự sinh sản của trực khuẩn lao

Giàu chất chống oxy hóa

Anthocyanin là chất chống oxy hóa mạnh, tiêu diệt các gốc tự do, giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương, ngăn ngừa lão hóa da, tóc và cơ thể. Đồng thời, resveratrol có tác dụng kích thích sản sinh collagen, tăng độ đàn hồi cho da, giảm nếp nhăn và làm mờ các vết thâm nám.

Hà thủ ô đỏ giúp tăng độ đàn hồi cho da, giảm nếp nhăn

Chữa tóc bạc sớm

Tetrahydroxystilbene glucoside kích thích cơ thể sản sinh melanin – sắc tố tạo nên màu đen cho tóc. Nhờ vậy, hà thủ ô đỏ giúp tóc bạc sớm lấy lại màu đen tự nhiên, suôn mượt và bóng khỏe.

Leucodelphinidin có tác dụng chống oxy hóa, giúp bảo vệ nang tóc khỏi các gốc tự do, ngăn ngừa rụng tóc hiệu quả. Do đó, mái tóc sẽ trở nên dày dặn, chắc khỏe và giảm thiểu tình trạng tóc gãy rụng.

Hà thủ ô đỏ giúp tóc bạc sớm lấy lại màu đen tự nhiên, suôn mượt và bóng khỏe

3Một số bài thuốc sử dụng hà thủ ô chữa bệnh

Bài thuốc chữa mất ngủ

Nguyên liệu:

• Hà thủ ô đỏ 12g.
• Đan sâm 12g.
• Trân châu 60g.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch các nguyên liệu với nước ấm để loại bỏ bụi bẩn.
• Cho tất cả nguyên liệu vào nồi cùng với nước.
• Đun sôi nồi thuốc, sau đó hạ lửa nhỏ.
• Dùng rây hoặc khăn sạch để lọc lấy nước thuốc, bỏ bã.

Cách dùng:

• Chia nước thuốc làm 2 phần, uống 2 lần/ngày. Dùng liên tục trong vòng 1 tháng đến khi các triệu chứng mất ngủ, mệt mỏi, cáu gắt,… được cải thiện.

Bài thuốc hà thủ ô đỏ chữa mất ngủ

Bài thuốc chữa thận yếu, thận hư ở nam và nữ

Nguyên liệu:

• Hà thủ ô đỏ 12g.
• Bạch linh 12g.
• Ngưu tất 12g.
• Đương quy 12g.
• Thỏ ty tử 12g.
• Phá cố chỉ 12g.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch các nguyên liệu với nước ấm để loại bỏ bụi bẩn.
• Cho tất cả nguyên liệu vào nồi cùng với nước.
• Đun sôi nồi thuốc, sau đó hạ lửa nhỏ.
• Dùng rây hoặc khăn sạch để lọc lấy nước thuốc, bỏ bã.

Cách dùng:

• Chia nước thuốc thành 2 lần uống mỗi ngày, sẽ giúp bổ thận, ích tinh, điều trị huyết trắng, khí hư, di tinh, đau lưng, thận yếu ở nam và nữ giới.

Bài thuốc hà thủ ô đỏ chữa thận yếu, thận hư

Bài thuốc chữa mỡ máu, huyết áp cao

Nguyên liệu:

• Hà thủ ô đỏ 12g.
• Sinh địa 12g.
• Huyền sâm 12g.
• Bạch thược 12g.
• Hạn liên thảo 12g.
• Sa uyển 12g.
• Tật lê 12g.
• Hy thiêm thảo 12g.
• Tang ký sinh 12g.
• Ngưu tất 12g.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch các nguyên liệu với nước ấm để loại bỏ bụi bẩn.
• Cho tất cả nguyên liệu vào nồi cùng với nước.
• Đun sôi nồi thuốc, sau đó hạ lửa nhỏ.
• Dùng rây hoặc khăn sạch để lọc lấy nước thuốc, bỏ bã.

Cách dùng:

• Uống nước thuốc mỗi ngày, sẽ giúp làm giảm mỡ máu, ngăn ngừa cao huyết áp, chóng mặt, ngất xỉu,…

Bài thuốc hà thủ ô đỏ chữa mỡ máu

Bài thuốc chữa sốt rét, sốt cao lâu ngày

Nguyên liệu:

• Hà thủ ô 60g.
• Sài hồ 12g.
• Đậu đen 12g.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch các nguyên liệu với nước ấm để loại bỏ bụi bẩn.
• Cho tất cả nguyên liệu vào nồi cùng với nước.
• Đun sôi nồi thuốc, sau đó hạ lửa nhỏ.
• Dùng rây hoặc khăn sạch để lọc lấy nước thuốc, bỏ bã.

Cách dùng:

• Uống nước thuốc mỗi ngày, sẽ giúp hạ sốt, điều trị sốt rét.

Bài thuốc hà thủ ô đỏ chữa sốt cao lâu ngày

5Các tác dụng của hà thủ ô đỏ đối với sức khỏe

Cách chế biến hà thủ ô đỏ

Hà thủ ô đỏ từ lâu đã được mệnh danh là “thần dược trường sinh” trong Đông y bởi những công dụng tuyệt vời đối với sức khỏe và sắc đẹp. Để sử dụng vị thuốc quý này một cách hiệu quả nhất, cần chế biến theo 2 cách là sấy khô và ngâm rượu.

Cách sấy khô bao gồm các bước:

• Rửa sạch hà thủ ô đỏ, cạo bỏ vỏ ngoài và cắt thành từng lát mỏng.
• Phơi hà thủ ô dưới ánh nắng mặt trời cho đến khi khô giòn hoặc sấy ở nhiệt độ cao.

Ngâm rượu theo các bước sau:

• Rửa sạch hà thủ ô đỏ, cạo bỏ vỏ (nếu sử dụng hà thủ ô tươi) và để ráo nước.
• Cho hà thủ ô vào bình thủy tinh, đổ rượu trắng hoặc rượu gạo ngập mặt hà thủ ô.
• Đậy kín bình và ủ trong vòng 15 – 30 ngày.

Liều lượng sử dụng hà thủ ô đỏ

Liều dùng hà thủ ô đỏ phụ thuộc vào nhiều yếu tố bao gồm:

• Mục đích sử dụng: Liều dùng để bồi bổ sức khỏe, tăng cường hệ miễn dịch sẽ khác với liều dùng để điều trị các bệnh lý cụ thể như thiếu máu, suy gan, táo bón,…
• Cách chế biến: Liều dùng hà thủ ô đỏ dạng sấy khô sẽ khác với liều dùng dạng rượu ngâm.
• Tình trạng sức khỏe: Người có bệnh lý nền cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng Hà thủ ô đỏ và có thể được điều chỉnh liều dùng phù hợp.

Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi sử dụng hà thủ ô đỏ, để được tư vấn liều dùng phù hợp với tình trạng sức khỏe của bản thân.

Liều dùng hà thủ ô đỏ phụ thuộc vào nhiều yếu tố

6Tác hại của hà thủ ô nếu lạm dụng sai cách

Rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy

Do chứa các chất anthraquinone, hà thủ ô đỏ có thể kích thích ruột, làm tăng hoạt động của cơ trơn ruột. Khi sử dụng quá liều, các triệu chứng như đầy bụng, khó tiêu, ợ chua, buồn nôn, tiêu chảy có thể xảy ra.

Ngoài ra, hà thủ ô đỏ có thể làm giảm hấp thu các chất dinh dưỡng và thuốc khác. Điều này có thể dẫn đến thiếu máu, suy dinh dưỡng và làm giảm hiệu quả điều trị của các thuốc khác.

Khi sử dụng hà thủ ô quá liều, các triệu chứng như tiêu chảy, đầy bụng, khó tiêu có thể xảy ra

Rối loạn mức độ điện giải, khiến tê bì chân tay

Hà thủ ô đỏ có nguy cơ gây nên tình trạng tiêu chảy, mất nước và rối loạn điện giải nguy hiểm. Khi cơ thể mất đi lượng nước và các ion thiết yếu như natri, kali, canxi, hệ thống hoạt động sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng, dẫn đến một loạt các triệu chứng như khát nước, suy nhược, tê bì chân tay, co giật cơ.

Nếu không được bổ sung kịp thời, sẽ gây ra các hậu quả nghiêm trọng như suy tim, suy thận, suy hô hấp,…

Hà thủ ô đỏ có nguy cơ gây nên tình trạng rối loạn điện giải

Ngộ độc cho gan, thậm chí là ung thư gan

Các chất anthraquinone và emodin có tác dụng kích thích gan, sử dụng quá liều hoặc kéo dài có thể dẫn đến các triệu chứng ngộ độc gan như vàng da, vàng mắt, đau bụng phải, buồn nôn, nôn mửa. Ngoài ra, hà thủ ô đỏ có khả năng gây ra các biến đổi gen trong tế bào gan, làm tăng nguy cơ ung thư gan.

Hà thủ ô đỏ làm tăng nguy cơ ung thư gan

7Lưu ý khi sử dụng hà thủ ô đỏ

Để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi dùng hà thủ ô đỏ, cần tuân thủ một số lưu ý quan trọng:

• Liều lượng và thời gian sử dụng phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe và mục đích của người dùng.
• Không sử dụng hà thủ ô đỏ khi bị viêm ruột hoặc tiêu chảy cấp, vì nó có thể làm tăng tình trạng viêm nhiễm và mất nước.
• Không sử dụng hà thủ ô đỏ khi bị bệnh gan nặng như viêm gan, xơ gan, ung thư gan, vì nó có thể làm tăng nguy cơ ngộ độc gan và biến chứng.
• Không sử dụng hà thủ ô đỏ khi đang mang thai hoặc cho con bú, vì nó có thể gây ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi và sữa mẹ.
• Khi sử dụng hà thủ ô đỏ cần uống nhiều nước và bổ sung các ion điện giải như natri, kali để duy trì cân bằng nước và điện giải trong cơ thể.
• Nếu sử dụng hà thủ ô đỏ trong thời gian dài, phải kiểm tra định kỳ các chỉ số của gan, ruột và điện giải để phát hiện sớm các biến đổi bất thường. Nếu xuất hiện triệu chứng bất thường nên ngừng sử dụng hà thủ ô đỏ và đi khám bác sĩ ngay lập tức.

Phụ nữ mang thai không nên sử dụng hà thủ ô đỏ

Cà gai là loại dược liệu quý trong Y học cổ truyền và được phân bố rộng rãi ở Việt Nam. Hãy cùng tìm hiểu cà gai leo có tác dụng gì qua bài viết dưới đây nhé!

1. Giới thiệu về cây cà gai leo

Cà gai leo hay Cà gai dây có tên khoa học là là Solanum procumbens thuộc họ Solanaceae. Loài cây này được trồng rộng rãi ở Việt Nam và các nước lân cận: Lào, Campuchia, Trung Quốc.

Cà gai leo thuộc loại cây nhỡ, thân leo có chiều dài từ 60 – 100 cm. Lá có màu xanh, mọc so le, mặt dưới lá có lông mềm màu trắng, mặt trên lá có gai. Cây ra hoa từ tháng 4 – tháng 9 và kết quả từ tháng 9 – tháng 12.

Cây cho quả mọng, bóng, màu đỏ, hình cầu có đường kính từ 7 – 9 mm. Hạt màu vàng nhạt hình đĩa, kích thước 3 x 2 mm.

Cà gai leo là cây thuốc nam có vị the nhẹ, tính ẩm có công dụng giải độc gan. Hiện nay trong y học hiện đại, nhiều nghiên cứu đã chứng minh cà gai leo chứa các hoạt chất giúp bảo vệ và tăng cường chức năng gan rất tốt.

Cà gai leo là một loại thảo dược được trồng rộng rãi tại Việt Nam

2. Tác dụng của cây cà gai leo đối với sức khoẻ

Cà gai leo được trồng phổ biến ở các tỉnh miền Bắc, miền Trung Việt Nam và thu hái quanh năm. Sau khi thu hoạch, sẽ được rửa sạch, thái lát rồi đem phơi khô làm thuốc. Cà gai leo khô có thể sắc nước uống hay nấu thành cao dạng nước,khô, mềm mang đến nhiều công dụng tốt cho sức khoẻ.

Cà gai leo là vị thuốc quý trong dân gian mang lại nhiều công dụng cho sức khoẻ

Chữa ho gà

Cà gai leo là loại dược liệu tự nhiên được sử dụng nhiều trong hỗ trợ điều trị bệnh lý về gan. Ngoài ra, loại thảo dược này còn được dân gian sử dụng nhiều trong điều trị bệnh ho gà nhờ alkaloid, tinh bột, flavonoid có công dụng kháng khuẩn, chống viêm.

Công dụng chữa ho gà của cà gai leo được biết đến rộng rãi trong dân gian

Chữa hen suyễn

Trong dân gian, có rất nhiều loại thảo dược chữa các bệnh ho, hen suyễn, dị ứng. Trong đó, nổi bật là cây cà dây leo với công dụng tuyệt vời trong điều trị các bệnh lý đường hô hấp như hen phế quản.

Nghiên cứu cho thấy chiết xuất của cà dây leo giúp ổn định tế bào mast – tế bào này có vai trò quan trọng trong sản xuất các hóa chất trung gian gây co thắt đường thở trong bệnh hen phế quản.

Cà dây leo giúp điều trị các bệnh lý hô hấp như hen phế quản

Hỗ trợ điều trị viêm gan vi rút

Cà gai leo có công dụng hỗ trợ điều trị viêm gan vi rút, đặc biệt là viêm gan B, nhờ có hoạt chất glycoalcaloid giúp tăng cường hệ miễn dịch và cải thiện các triệu chứng bệnh.

Theo thử nghiệm lâm sàng trên bệnh nhân viêm gan B, sau khi sử dụng cà gai leo 2 tháng các triệu chứng bệnh như: chán ăn, vàng da, mệt mỏi và men gan được cải thiện đáng kể. Đặc biệt sau 3 tháng sử dụng, nồng độ vi rút trong máu của bệnh nhân giảm xuống rõ rệt.

Cà gai leo giúp tăng khả năng miễn dịch hỗ trợ điều trị viêm gan vi rút

Làm chậm sự tiến triển xơ gan

Cà gai leo giúp làm chậm sự tiến triển của xơ gan và giảm mức độ xơ gan giai đoạn sớm nhờ nhờ hoạt chất glycoalcaloid. Điều này đã được khẳng định qua hai công trình nghiên cứu khoa học 1978 – 2000 của Viện dược liệu Trung ương là “Nghiên cứu tác dụng ức chế quá trình xơ của Cà gai leo trên mô hình gây xơ gan thực nghiệm” và “Nghiên cứu tác dụng trên collagenase của Cà gai leo”

Hoạt chất glycoalcaloid có trong cà gai leo giúp làm chậm sự tiến triển của xơ gan

Giải độc gan, hạ men gan

Cà gai leo có khả năng hạn chế huỷ hoại tế bào gan và hạ men gan do chứa những hoạt chất có tác dụng tăng cường chức năng gan. Điều này được thể hiện rõ rệt trong việc bảo vệ gan khi nhiễm độc trinitrotoluen giúp hạn chế việc tăng trọng lượng gan và giảm bớt các biểu hiện tổn thương gan.

Cà gai leo chứa những hoạt chất có tác dụng tăng cường chức năng gan và hạ men gan

Chữa cảm cúm

Cà dây leo giúp điều trị cảm cúm, chống viêm, tăng sức đề kháng cho cơ thể dựa vào các hoạt chất chính flavonoid và alkaloid và khả năng kháng khuẩn hiệu quả.

Ngoài việc sử dụng cà gai leo, bạn cũng nên cân nhắc sử dụng các loại thuốc trị cảm cúm để mang lại hiệu quả ngay lập tức, giúp bạn nhanh chóng cải thiện tình trạng bệnh. Tuy nhiên, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên môn để lựa chọn thuốc phù hợp.

Hoạt chất alkaloid có trong cà gai leo có công dụng kháng khuẩn giúp điều trị cảm cúm

Chống oxy hoá, ức chế sự phát triển ung thư

Dịch chiết toàn phần từ cây Cà gai leo có tác dụng chống oxy hóa và giảm tổn thương do oxy hóa gây ra ở gan. Trong nghiên cứu của TS. Nguyễn Thị Bích Thu cùng cộng sự về Cà gai leo đã công bố dịch chiết toàn phần từ cây Cà gai leo và Glycoalcaloid đều có tác dụng chống oxy hóa tương ứng là 47,5% và 38,1%.

Bên cạnh đó, dịch chiết Cà gai leo cũng đã được chứng minh có tác dụng ức chế được một số tế bào ung thư do vi rút như tế bào ung thư gan (Hep 3B, PLC/PRF), ung thư cổ tử cung…. và ức chế gen gây ung thư do vi rút.

Cà gai leo có tác dụng chống oxy hoá và ức chế tế bào ung thư do vi rút gây ra

Chữa đau nhức xương khớp

Theo đông y, cà gai leo có vị hơi the, tính ấm nên có tác dụng điều trị đau nhức xương khớp hiệu quả nhờ chứa các hoạt chất thuộc nhóm alcaloid nên có độc tính nhẹ.

Ngoài ra, bạn có thể tăng cường sử dụng thêm các sản phẩm bổ trợ xương khớp để cải thiện và nâng cao sức khỏe xương khớp cũng như hạn chế các biến chứng không mong muốn.

Chữa phong thấp

Cà gai leo còn có tác dụng chữa phong thấp, sâu răng, đau nhức gân xương hiệu quả do chứa thành phần hóa học chính có alkaloid, tinh bột, flavonoid trong rễ và dây.

Thành phần trong cà gai leo giúp giảm đau, chữa phong thấp

Chữa dị ứng

Các chiết xuất của cây cà gai leo giúp ức chế sự phân hủy tế bào mast, bảo vệ miễn dịch chống lại vi khuẩn và ký sinh trùng. Đồng thời điều chỉnh giải phóng các interleukin đáp ứng với các tình trạng viêm nhiễm và miễn dịch.

Vì vậy, loại thảo dược này mang lại hiệu quả cao như một loại thuốc kiểm soát dị ứng và các viêm nhiễm khác.

Đặc tính của cà dây leo giúp điều trị các phản ứng dị ứng hiệu quả

Chữa rắn cắn

Khi bị rắn cắn, nếu không xử lý kịp thời sẽ nguy hiểm đến tính mạng. Vì vậy, bài thuốc trị rắn cắn từ cà gai leo đã được sử dụng rộng rãi trong dân gian, giúp giảm đau và đào thảo chất độc hiệu quả.

Cà gai leo là vị thuốc giúp giảm đau và thải độc hiệu quả

3Lưu ý khi sử dụng cà gai leo

Cà gai leo được đánh giá là vị thuốc có nhiều công dụng hữu ích và tương đối an toàn. Tuy nhiên việc sử dụng cà gai leo thời gian dài với liều lượng cao có thể gây ngộ độc. Bạn nên đến thăm khám và nhận lời tư vấn từ các lương y hay bác sĩ y học cổ truyền để dùng cà gai leo một cách hiệu quả nhất mà vẫn đảm sức khoẻ tốt.

Đối với người bình thường, liều lượng thích hợp từ 20 – 30g/ngày giúp bổ sung dinh dưỡng và bảo vệ chức năng gan.

Đối với người bệnh sử dụng cà gai leo để hỗ trợ điều trị thì liều lượng thích hợp là 100g/ngày. Ngoài ra, người bệnh có thể sử dụng kết hợp đồng thời nhiều thuốc khác nhau để tăng hiệu quả điều trị nhưng phải thông qua hướng dẫn của bác sĩ.

Bạn nên nhận lời tư vấn từ bác sĩ để sử dụng cà gai leo hiệu quả và an toàn nhất

4Đối tượng không nên dùng cà gai leo

Cà gai leo không được khuyến khích sử dụng với một số đối tượng

Phụ nữ đang mang thai

Trong quá trình mang thai quá trình phát triển của thai nhi rất quan trọng nên mẹ bầu không nên sử dụng thuốc. Do cà gai leo kìm hãm sự phát triển của bé, khi không thực sự cần thiết và phải có hướng dẫn sử dụng từ bác sĩ.

Người mắc bệnh thận

Cà gai leo có công dụng thải độc gan rất tốt nhưng điều này lại làm quá tải chức năng lọc máu của thận. Chính vì vậy, những người mắc bệnh về chức năng thận không nên sử dụng cà gai leo tránh những ảnh hưởng xấu đến thận và tình trạng bệnh.

Người theo phác đồ điều trị

Với những bệnh nhân đang điều trị theo phác đồ y tế (phác đồ điều trị lao, ung thư,…) không nên tùy tiện sử dụng cà gai leo bởi điều này có thể ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị. Cà gai leo chỉ là một loại dược liệu chứa nhiều hoạt chất khác nhau có thể gây tình trạng tương kỵ thuốc hay giảm các tác dụng của thuốc và chỉ có công dụng hỗ trợ điều trị không thể thay thế hoàn toàn phác đồ điều trị chuyên sâu.

Người mắc bệnh mạn tính

Những người mắc bệnh mạn tính như cao huyết áp, tim mạch,… cũng được khuyến nghị không nên sử dụng cà gai leo. Nếu muốn sử dụng người bệnh phải thăm hỏi ý kiến bác sĩ điều trị và ngưng sử dụng ngay khi cơ thể xuất hiện những dấu hiệu lạ hay tình trạng bệnh chuyển biến xấu hơn.

5Một số bài thuốc chữa bệnh từ cà gai leo

Trong đông y, cà gai leo được ví như dược liệu quý với nhiều công dụng tiêu độc, tiêu đờm, trị rắn cắn, gan nhiễm mỡ,…là thành phần chính của các bài thuốc chữa bệnh:

Chữa viêm gan, xơ gan, hỗ trợ chống tế bào gây ung thư

• Thành phần: 30g cà gai leo, 10g cây dừa cạn, 10g cây chó đẻ răng cưa.
• Cách dùng: rang đều đến khi có mùi thơm nhẹ, sắc uống hàng ngày 1 thang.

Chữa tê thấp, đau lưng, nhức mỏi

• Thành phần: 10g cà gai leo, 10g dây gấm, 10g thổ phục linh, 10g kê huyết đằng, 10g lá lốt.
• Cách dùng: rang đều đến khi có mùi thơm nhẹ, sắc uống hàng ngày 1 thang. Liên tục từ 10 – 30 ngày.

Chữa chứng ho gà, suyễn

• Thành phần: 10g cà gai leo, 10g thiên môn, 10g mạch môn.
• Cách dùng: Sắc uống hàng ngày, ngày 1 thang chia 3 lần sắc.

Chữa cảm cúm, dị ứng, ho gà, đau nhức xương khớp, rắn cắn

• Thành phần: 16 – 20g rễ hoặc thân lá cà gai leo.
• Cách dùng: sắc uống hàng ngày.

Giải rượu

• Thành phần: 50g Cà gai leo khô.
• Cách dùng: hãm với nước sôi, uống đến khi người say tỉnh rượu.

Chữa ho do viêm họng

• Thành phần: 15g rễ hoặc thân và lá cà gai leo, 30g lá chanh.
• Cách dùng: sắc uống làm 2 lần/ngày, dùng từ 5 – 7 ngày và uống khi còn ấm.

Hỗ trợ điều trị các bệnh về gan

• Thành phần: 35g Rễ hoặc thân cà lá gai.
• Cách dùng: Sắc cùng 1 lít nước, chia làm 3 lần mỗi lần 300ml.

6Một số câu hỏi liên quan đến cà gai leo

Uống cà gai leo có hại dạ dày không ?

Cà gai leo có tính ẩm, vị hơi cay và có mùi thơm nhưng không gây kích ứng niêm mạc dạ dày, ruột. Bên cạnh đó, còn làm giảm triệu chứng khó chịu ở dạ dày nhờ tác động từ của các acid amin, hoạt chất chống oxy hoá có trong dược liệu này.

Người bị viêm loét dạ dày có thể uống cà gai leo bình thường, nên dùng sau ăn khoảng 20 phút là tốt nhất. Người nên chỉ nên sử dụng từ 20 – 30g mỗi ngày và nên thăm hỏi ý kiến bác sĩ nếu bạn đang điều trị theo phác đồ y tế hoặc mắc bệnh mạn tính.

Cà gai leo không gây kích ứng niêm mạc dạ dày và ruột

Uống cà gai leo có bị tụt huyết áp không?

Cà gai leo không có công dụng làm hạ huyết áp nên người huyết áp cao hay huyết áp thấp đều có thể sử dụng được. Tuy nhiên đối với người có huyết áp thấp không nên sử dụng khi đói vì có thể gây mệt mỏi, mất sức.

Người dùng chỉ nên sử dụng từ 20 – 30g mỗi ngày để bổ sung dưỡng chất nếu uống từ 100g mỗi ngày cần thăm hỏi ý kiến bác sĩ.

Sâm ngọc linh là một loại dược liệu quý, thường được dùng để bồi bổ sức khỏe và tăng cường miễn dịch. Vậy sâm ngọc linh có tác dụng gì? Hãy cùng tìm hiểu ngay trong bài viết sau.

1. Sâm ngọc linh là gì?

Tên gọi khác: Sâm Việt Nam, sâm khu năm, sâm trúc, cây thuốc giấu, củ ngải rọm con.

Tên khoa học: Panax vietnamensis Ha & Grushv

Họ: Nhân sâm (Araliaceae).

Mô tả đặc điểm thực vật của cây sâm ngọc linh

Cây thân thảo sống lâu năm, chiều cao đạt khoảng 1m. Thân rễ mập, đường kính trung bình 3,5cm, không có rễ phụ dày dự trữ. Một số cây phát triển củ ở phần cuối thân rễ, hình gần cầu với đường kính khoảng 5cm.

Thân cây nhẵn, cao từ 40-80cm, có dạng 3 mặt hơi tròn, kèm theo các rãnh dọc nhỏ. Lá mọc theo vòng, mỗi vòng thường có 4 lá (hiếm khi 3, 5 hoặc 6).

Lá kép chân vịt bao gồm 5 lá chét (đôi khi 6 hoặc 7), dài từ 7-12cm (có trường hợp đến 15cm). Lá chét trên cùng có hình trứng ngược hoặc mũi mác, kích thước 8-14cm dài và 3-5cm rộng. Đầu lá nhọn kéo dài 1,5-2cm, gốc lá dạng hình nêm. Mép lá có răng cưa nhỏ đều, với 8-11 cặp gân bên dọc theo gân chính. Mặt trên của lá chét có lông cứng dạng gai dài 3mm, mặt dưới ít lông hơn.

Cụm hoa dài khoảng 25cm, gấp 1,5-2 lần chiều dài cuống lá, thường mang một tán đơn độc ở đỉnh, đôi khi kèm thêm 1-4 tán phụ hoặc một hoa đơn lẻ. Tán hoa chính có đường kính 2,5cm, chứa từ 50-120 hoa nhỏ màu vàng lục nhạt, mỗi hoa nở có đường kính 3-4mm. Bầu nhụy thường có 1 ô và 1 vòi (chiếm 80%), đôi khi có 2 ô và 2 vòi (chiếm 20%).

Quả khi chín chuyển màu đỏ, thường có một chấm đen ở đỉnh. Quả chứa 1 hạt hình thận hoặc 2 hạt dạng hình cầu hơi dẹt, kích thước 7-10mm dài và 4-6mm rộng.

Phân bố

Sâm ngọc linh phân bố chủ yếu ở khu vực miền Trung Trung Bộ Việt Nam. Loài cây này thường sống ở các khu vực núi cao như núi ngọc linh thuộc huyện Đăk Tô, huyện Tu Mơ Rông (Kon Tum) và huyện Nam Trà My (Quảng Nam). Ngoài ra, loại sâm này còn tập trung ở đỉnh Ngọc Am (Quảng Nam) và núi Ngọc Lum Heo thuộc xã Phước Lộc, huyện Phước Sơn.

Bộ phận dùng

Sâm ngọc linh đủ 3 năm tuổi trở lên sẽ được thu hoạch vào mùa đông. Thân rễ và củ sâm ngọc linh là bộ phận thường dùng để làm thuốc. Ngoài ra, rễ con và lá sâm cũng có thể được người dân tận dụng.

Sâm ngọc linh phân bố chủ yếu ở khu vực miền Trung Trung Bộ Việt Nam

2. Thành phần hóa học của sâm ngọc linh

Sâm ngọc linh chứa nhiều hoạt chất có hoạt tính sinh học mạnh, đặc biệt là saponin (cụ thể là ginsenosid). Hiện đã có hơn 30 ginsenosid khác nhau đã được xác định. Mỗi ginsenosid có cơ chế hoạt động riêng và thể hiện một tác dụng dược lý.

Sâm ngọc linh là một loài sâm quý vì có hàm lượng các hoạt chất vượt trội so với các loài sâm khác:

• Hàm lượng saponin khung dammaran cao nhất (khoảng 12-15%), trong khi các loài sâm khác chỉ có khoảng 10%.
• Hàm lượng saponin triterpen cao nhất trong các loài thuộc chi Sâm.
• Chứa saponin khung ocotillol – một hợp chất hiếm gặp.[1]

Các thành phần hóa học khác có trong sâm ngọc linh:

• Các acid béo.
• Các nguyên tố vi lượng.
• Các acid amin…

Saponin là hoạt chất có hoạt tính sinh học mạnh nhất trong sâm ngọc linh

3. Sâm ngọc linh có tác dụng gì?

Sâm ngọc linh là một loại thảo dược quý có nhiều tác dụng sinh học nổi bật, đã được nghiên cứu và ứng dụng trong y học. Dưới đây là các tác dụng chính của sâm ngọc linh:

Tăng cường sức khỏe và miễn dịch

Sâm ngọc linh được sử dụng như một vị thuốc bổ giúp cải thiện thể chất, chống suy nhược và hồi phục sức khỏe. Các saponin triterpen khung dammaran của sâm ngọc linh có vai trò như chất chủ vận đối với các thụ thể của steroid, giúp điều hòa và ổn định môi trường nội sinh, tăng sức chịu đựng của cơ thể.[1]

Sâm ngọc linh có tác dụng bồi bổ sức khỏe và tăng cường miễn dịch

Chống mệt mỏi

Trên mô hình chuột bơi kiệt sức, chiết xuất ethanol 45% từ lá sâm ngọc linh đã kéo dài thời gian bơi của chuột, đặc biệt hiệu quả khi sử dụng liều 50 mg/kg trong 7 ngày liên tiếp. So sánh với nhân sâm, sâm ngọc linh thể hiện rõ sự vượt trội trong việc phục hồi thể lực và chống nhược sức.[2]

Sâm ngọc linh có tác dụng tăng lực

Chống oxy hóa

Stress oxy hóa là một trong những nguyên nhân chính gây ra các bệnh lý như thoái hóa thần kinh, tim mạch, tiểu đường và ung thư. Các saponin trong sâm ngọc linh có tác dụng chống oxy hóa mạnh, làm giảm sự hình thành MDA (sản phẩm oxy hóa lipid), giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương. Điều này chứng tỏ tiềm năng của sâm ngọc linh trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh liên quan đến stress oxy hóa.

Các saponin trong sâm ngọc linh có tác dụng chống oxy hóa mạnh

Hỗ trợ điều trị bệnh lý thần kinh

Hoạt chất majonosid-R1 (MR1) và vina-ginsenosid-R2 (VR2) giúp giảm thời gian bất động trong thử nghiệm chuột treo đuôi, đồng thời tăng nồng độ glutathione (GSH) và giảm malonyl dialdehyd (MDA) trong não. Các nghiên cứu này đã cho thấy tác dụng tích cực của sâm ngọc linh trong việc chống stress, bảo vệ hệ thần kinh, cải thiện trí nhớ, chống trầm cảm và giảm lo âu.

Sâm ngọc linh có tác dụng chống stress, bảo vệ hệ thần kinh, cải thiện trí nhớ

Phòng ngừa các bệnh tim mạch

Sâm ngọc linh có khả năng làm giãn mạch, hạ huyết áp và điều hòa chức năng nội mô mạch máu. Các cơ chế này có liên quan đến việc tăng tạo nitric oxide (NO), cải thiện rối loạn lipid máu và giảm nguy cơ xơ vữa động mạch.

Bên cạnh đó, các nghiên cứu trên động vật còn chỉ ra rằng, ở liều 50 – 500mg/kg, sâm ngọc linh có hiệu quả trong việc điều chỉnh cholesterol và tăng lipoprotein HDL (HDL-C).

Dùng sâm ngọc linh giúp giảm nguy cơ xơ vữa động mạch

Ngăn ngừa ung thư

Các saponin có trong sâm ngọc linh, đặc biệt là majonosid-R2, đã được chứng minh là có đặc tính chống ung thư. Nghiên cứu chỉ ra rằng MR2 có thể ức chế sự phát triển của khối u. Cơ chế này liên quan đến việc kích thích quá trình apoptosis (chết tế bào theo chương trình) và ngăn chặn tổn thương do chất khơi mào ung thư.[2]

Hoạt chất có trong sâm ngọc linh có thể ức chế sự phát triển của khối u

Bảo vệ chức năng thận

Stress oxy hóa và tổn thương thận do các yếu tố ngoại sinh có thể được cải thiện nhờ sâm ngọc linh. Các saponin có trong loại sâm này có tác dụng làm giảm mức độ tổn thương ở các mô thận, cải thiện chức năng bài tiết và tăng cường khả năng chống lại các yếu tố gây hại.

Các saponin có trong loại sâm này có tác dụng chống lại các yếu tố gây tổn thương thận

Bảo vệ chức năng gan

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng sâm ngọc linh có khả năng giảm nồng độ malondialdehyde (MDA) trong gan, bảo vệ tế bào gan khỏi tổn thương do stress oxy hóa. Đồng thời, saponin trong sâm ngọc linh còn cải thiện các thông số sinh hóa liên quan đến chức năng gan, giúp hỗ trợ điều trị các bệnh lý về gan.

Saponin trong sâm ngọc linh giúp cải thiện các thông số sinh hóa liên quan đến chức năng gan

Một số tác dụng khác

Sâm ngọc linh có tác dụng tích cực trong việc hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý và cải thiện sức khỏe tổng quát. Các bệnh nhân sử dụng sâm ngọc linh đều cảm thấy ăn ngon miệng hơn, ngủ ngon, tăng cân, cải thiện thị lực và chức năng não bộ, tăng sức đề kháng.

Theo PGS.TS. Nguyễn Thời Nhâm, sâm ngọc linh có những tác dụng nổi bật mà mà sâm Triều Tiên và sâm Trung Quốc không có như kháng khuẩn, chống trầm cảm, giảm lo âu (stress), chống oxy hóa và hiệp lực tốt với thuốc kháng sinh, thuốc trị bệnh tiểu đường.

Sâm ngọc linh có tác dụng tích cực trong việc hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý

4Liều dùng của sâm ngọc linh

Sâm ngọc linh được sử dụng linh hoạt, có thể dùng riêng hoặc kết hợp với các vị thuốc khác để tăng cường hiệu quả điều trị. Liều dùng được khuyến nghị là 2 – 6 g/ngày, tùy thuộc vào mục đích sử dụng, tình trạng sức khỏe và sự chỉ định của chuyên gia y tế.

Liều dùng sâm ngọc linh được khuyến nghị là 2 – 6 g/ngày

5. Lưu ý khi sử dụng sâm ngọc linh

Để đảm bảo hiệu quả và an toàn trong quá trình sử dụng Sâm Ngọc Linh, người dùng cần lưu ý một số điểm quan trọng sau đây:

• Cảm quan về vị sâm khác biệt: Khi ngậm sâm Triều Tiên, bạn sẽ thấy vị ngọt đầu tiên, sau thấy đắng, rồi lại ngọt (tiền cam, hậu khổ, hậu cam, cam). Còn khi ngậm sâm Việt Nam, bạn sẽ chỉ thấy vị đắng (tiền khổ, hậu khổ, hậu khổ khổ). Do đó, mặc dù có hàm lượng hoạt chất cao hơn nhưng khi ngậm sâm Việt Nam, bạn sẽ không cảm thấy khoan khoái và hết mệt ngay lập tức như sâm Triều Tiên. Người dùng nên hiểu rõ điều này để tránh nhầm lẫn hay kỳ vọng.
• Sử dụng kết hợp với các vị thuốc khác: Sâm ngọc linh có tính đắng nên sẽ hạn chế phát huy một số tác dụng, do đó các nhà sản xuất đã phối hợp thêm các vị thuốc khác để tăng tác dụng dược lý.
• Không sử dụng đơn độc: Sâm Triều Tiên được dùng đơn độc – không phối hợp. Trong khi đó, sâm Việt Nam thường được bào chế thành các dạng tiện dụng như viên, nước hoặc sirô để phù hợp hơn với người dùng và phát huy tối đa lợi ích sức khỏe.

Sâm ngọc linh thường được phối hợp với các loại thảo dược khác để tăng hiệu quả

6Cách sử dụng sâm ngọc linh hiệu quả

Sâm ngọc linh được chế biến theo nhiều phương pháp khác nhau để có thể phát huy tối đa tác dụng bảo vệ và chăm sóc sức khỏe. Dưới đây là các cách sử dụng phổ biến:

Sâm ngọc linh ngâm mật ong

Cách thực hiện:

• Rửa sạch củ sâm ngọc linh và cắt thành lát mỏng.
• Xếp các lát sâm vào bình thủy tinh hoặc bình sành.
• Đổ mật ong nguyên chất vào bình (nên dùng mật ong rừng), đảm bảo mật ong ngập sâm.
• Đậy kín nắp và để ngâm khoảng 1 tháng.

Cách sử dụng: Mỗi ngày ngậm 3 – 5 lát sâm để tăng cường sức khỏe.

Mỗi ngày, bạn có thể ngậm 3 – 5 lát sâm ngọc linh ngâm mật ong

Pha trà sâm ngọc linh

Cách thực hiện:

• Thái sâm ngọc linh thành lát mỏng (1 – 2g mỗi lần dùng).
• Cho vài lát sâm vào ấm, đổ nước sôi và hãm như pha trà.
• Sau khoảng 5 phút, có thể sử dụng.

Cách dùng: Trà có thể pha lại nhiều lần cho đến khi vị nhạt dần. Phần bã sâm sau khi pha có thể ăn để tận dụng toàn bộ dưỡng chất.

Trà sâm ngọc linh có thể pha lại nhiều lần đến khi vị nhạt dần

Ngâm rượu sâm ngọc linh

Cách thực hiện:

• Rửa sạch củ sâm ngọc linh và để ráo nước.
• Ngâm sâm vào rượu có nồng độ 50 – 70 độ trong bình thủy tinh.
• Tỉ lệ ngâm: 100g sâm với 2 – 3 lít rượu.
• Ngâm tối thiểu 3 tháng để đạt hiệu quả cao nhất.

Cách sử dụng: Mỗi ngày uống 50 – 100ml rượu sâm, vừa đủ để bồi bổ cơ thể.

Mỗi ngày uống 50 – 100ml rượu sâm ngọc linh giúp bồi bổ sức khỏe

Nấu cháo với sâm ngọc linh

Cách thực hiện:

• Lấy 3g sâm ngọc linh thái lát, sắc lấy nước.
• Dùng nước sắc sâm để nấu cháo.

Cách dùng: Ăn cháo sâm ngọc linh như một bữa ăn dinh dưỡng, hỗ trợ phục hồi sức khỏe.

Ăn cháo sâm ngọc linh giúp phục hồi sức khỏe sau bệnh

Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về các tác dụng của sâm ngọc linh. Nếu bạn thấy những thông tin này hữu ích hãy chia sẻ để mọi người cùng biết cách sử dụng các dược liệu tự nhiên để chăm sóc sức khỏe, bạn nhé!